يعنى بيش از مقدارى كه مرد در ساختن زن مى‏تواند تأثير داشته باشد زن در ساختن مرد تأثير دارد. اين خودش مسأله‏اى است كه نمى‏خواهم امشب درباره آن بحث كنم.

آيا مرد روح و شخصيت زن را مى‏سازد (اعمّ از اينكه زن به عنوان مادر باشد يا به عنوان همسر) يا نه، اين زن است كه فرزند و حتى شوهر را مى‏سازد؟ مخصوصاً در مورد شوهر، آيا زن بيشتر شوهر را مى‏سازد يا شوهر بيشتر زن را؟ حتماً تعجب خواهيد كرد كه عرض كنم آنچه كه تحقيقات تاريخى و ملاحظات روانى ثابت كرده است اين است كه زن در ساختن شخصيت مرد بيشتر مؤثر است تا مرد در ساختن شخصيت زن. بدين جهت است كه تأثير غيرمستقيم زن در ساختن تاريخ، لامنكر و غيرقابل انكار است. اينكه زن مرد را ساخته است و مرد تاريخ را، خودش داستانى است و يك مبحث خيلى مفصل.

سه شكل نقش مستقيم زن در ساختن تاريخ:

1. زن، «شئ گرانبها» و بدون نقش‏

حال ببينيم نقش مستقيم زن در ساختن تاريخ چگونه است و چگونه بايد باشد و چگونه مى‏تواند باشد؟ به سه شكل مى‏تواند باشد: يكى اينكه اساساً زن نقش مستقيم در ساختن تاريخ نداشته باشد، يعنى نقش زن منفى محض باشد. در بسيارى از اجتماعات براى زن جز زاييدن و بچه درست كردن و اداره داخل خانه نقشى قائل نبوده‏اند؛ يعنى زن در اجتماع بزرگ نقش مستقيم نداشته، نقش غيرمستقيم داشته است، به اين ترتيب كه او در خانواده مؤثر بوده و فردِ ساخته خانواده در اجتماع مؤثر بوده است. يعنى زن مستقيماً بدون اينكه از راه مرد تأثيرى داشته باشد، به هيچ شكل تأثيرى در بسيارى از اجتماعات نداشته است. ولى در اين اجتماعات زن على رغم اينكه نقشى در ساختن تاريخ و اجتماع نداشته است، بدون شك و برخلاف تبليغاتى كه در اين زمينه مى‏كنند، به عنوان يك شئ گرانبها زندگى مى‏كرده است؛ يعنى به عنوان يك شخص، كمتر مؤثر بوده ولى يك شئ بسيار گرانبها بوده و به دليل همان گرانبهايى‏اش بر مرد اثر مى‏گذاشته است؛ ارزان نبوده كه در خيابانها پخش باشد و هزاران اماكن عمومى براى بهره گيرى از او وجود داشته باشد، بلكه فقط در دايره زندگى خانوادگى مورد بهره بردارى قرار مى‏گرفته است. لذا قهراً براى مرد خانواده يك موجود بسيار گرانبها بوده، چون تنها موجودى بوده كه احساسات جنسى و

                        مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏17، ص: 399

عاطفى او را اشباع مى‏كرده است و طبعاً و بدون شك مرد عملًا در خدمت زن بوده است. ولى زن شئ بوده، شئ گرانبها، مثل الماس كه يك گوهر گرانبهاست؛ شخص نيست، شئ است ولى شئ گرانبها.

2. زن، «شخص بى‏بها» و داراى نقش‏

شكل ديگر تأثير زن در تاريخ- كه اين شكل در جوامع قديم زياد نبوده- اين است كه زن عامل مؤثر در تاريخ باشد، نقش مستقيم در تاريخ داشته باشد و به عنوان شخص مؤثر باشد نه به عنوان شئ، اما شخص بى‏بها، شخص بى‏ارزش، شخصى كه حريم ميان او و مرد برداشته شده است. دقايق روانشناسى ثابت كرده است كه ملاحظات بسيار دقيقى يعنى طرحى در خلقت بوده براى عزيز نگه داشتن زن. هر وقت اين حريم بكلى شكسته و اين حصار خرد شده است، شخصيت زن از نظر احترام و عزت پايين آمده است. البته از جنبه‏هاى ديگرى ممكن است شخصيتش بالا رفته باشد مثلًا باسواد شده باشد، عالمه شده باشد، ولى ديگر آن موجود گرانبها براى مرد نيست. از طرف ديگر، زن نمى‏تواند زن نباشد. جزء طبيعت زن اين است كه براى مرد گرانبها باشد، و اگر اين را از زن بگيريد تمام روحيه او متلاشى مى‏شود. آنچه براى مرد در رابطه جنسى ملحوظ است، دراختيار داشتن زن به عنوان يك موجود گرانبهاست نه دراختيار يك زن بودن به عنوان يك موجود گرانبها براى او. ولى آنچه در طبيعت زن وجود دارد اين نيست كه يك مرد را به عنوان يك شئ گرانبها داشته باشد، بلكه اين است كه خودش به عنوان يك شئ گرانبها مرد را در تسخير داشته باشد.

آنجا كه زن از حالت اختصاص خارج شد (لازم نيست كه اختصاص به صورت ازدواج رواج داشته باشد) يعنى وقتى كه زن ارزان شد، در اماكن عمومى بسيار پيدا شد، هزاران وسيله براى استفاده مرد از زن پيدا شد، خيابانها و كوچه‏ها جلوه گاه زن شد كه خودش را به مرد ارائه بدهد و مرد بتواند از نظر چشم چرانى و تماشاكردن، از نظر استماع موسيقى صداى زن، از نظر لمس كردن، حداكثر بهره بردارى را از زن بكند، آنجاست كه زن از ارزش خودش، از آن ارزشى كه براى مرد بايد داشته باشد مى‏افتد؛ يعنى ديگر شئ گرانبها نيست ولى ممكن است مثلًا باسواد باشد، درسى خوانده باشد، بتواند معلم باشد و كلاسهايى را اداره كند يا طبيب باشد، همه اينها را مى‏تواند داشته باشد ولى در اين شرايط (ارزان بودن زن) آن ارزشى كه براى يك زن در طبيعت او

                        مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏17، ص: 400

وجود دارد ديگر برايش وجود ندارد. و درواقع در اين وقت است كه زن به شكل ديگر ملعبه جامعه مردان مى‏شود بدون آنكه در نظر فردى از افراد مردان، آن عزت و احترامى را كه بايد داشته باشد دارا باشد.

جامعه اروپايى به اين سو مى‏رود، يعنى از يك طرف به زن از نظر رشد برخى استعدادهاى انسانى از قبيل علم و اراده شخصيت مى‏دهد ولى از طرف ديگر ارزش او را از بين مى‏برد.

3. زن، «شخص گرانبها» و داراى نقش‏

شكل سومى هم وجود دارد و آن اين است كه زن به صورت يك «شخص گرانبها» دربيايد، هم شخص باشد و هم گرانبها؛ يعنى از يك طرف شخصيت روحى و معنوى داشته باشد، كمالات روحى و انسانى نظير آگاهى داشته باشد «1» و از طرف ديگر، در اجتماع مبتذل نباشد. يعنى آن محدوديت نباشد و آن اختلاط هم نباشد؛ نه محدوديت و نه اختلاط بلكه حريم. حريم مسأله‏اى است بين محدوديت زن و اختلاط زن و مرد.

وقتى كه ما به متن اسلام مراجعه مى‏كنيم مى‏بينيم نتيجه آنچه كه اسلام در مورد زن مى‏خواهد، شخصيت است و گرانبها بودن. در پرتو همين شخصيت و گرانبهايى، عفاف در جامعه مستقر مى‏شود، روانها سالم باقى مى‏مانند، كانونهاى خانوادگى در جامعه سالم مى‏مانند و «رشيد» از كار درمى‏آيد. گرانبهابودن زن به اين است كه بين او و مرد در حدودى كه اسلام مشخص كرده، حريم باشد؛ يعنى اسلام اجازه نمى‏دهد كه جز كانون خانوادگى، يعنى صحنه اجتماع، صحنه بهره بردارى و التذاذ جنسى مرد از زن باشد چه به صورت نگاه كردن به بدن و اندامش، چه به صورت لمس كردن بدنش، چه به صورت استشمام عطر زنانه‏اش و يا شنيدن صداى پايش كه اگر به اصطلاح به صورت مهيّج باشد، اسلام اجازه نمى‏دهد. ولى اگر بگوييم علم، اختيار و اراده، ايمان و

                        مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏17، ص: 401

عبادت و هنر و خلّاقيت چطور؟ مى‏گويد بسيار خوب، مثل مرد. چيزهايى را شارع حرام كرده كه به زن مربوط است. آنچه را كه حرام نكرده، بر هيچ كدام حرام نكرده است. اسلام براى زن شخصيت مى‏خواهد نه ابتذال.

                            مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏17، ص: 398

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: